Bana sorulan, benim de açıkladığımda inandırmakta zorlandığım basit, temel bazı kurallar var. Bu temel kuralları açıkladığımda “Ama bizim piyasada hiçbir yerde sizin söylediğiniz gibi uygulanmıyor” denilip karşı çıkılıyor.

Ben yine de madde madde belirtme zorunluluğu duyuyorum.

1. İşçinin iş gücünü işverenin emir ve talimatlarına hazır halde tuttuğu süreye çalışma süresi denilir.

2. Çalışma sürelerinin en fazla kaç saat olacağı yasayla belirlenmiştir. Yasanın belirlediği bu süreleri taraflar anlaşarak arttırma yoluna gidemezler. Haftalık ya da günlük çalışma sürelerini tarafların anlaşarak arttırdığı sözleşmeler geçersizdir.

3. Haftalık çalışma süresi 45 saattir. 45 saati aşan çalışma süresi bir dakika da olsa fazla çalışmadır. Saat ücretinin yüzde 50 fazlasıyla ödenmesi gerekir.

Yedi günlük bir zaman dilimi içerisinde 45 saat çalışan bir işçi en az 24 saat kesintisiz dinlenme (hafta tatili) hakkına sahiptir.

4. Fazla çalışma yapılması için işçinin rızasını almak şarttır. İşçi bu rızayı her yıl tek bir belge imzalayarak verebilir.

5. İşçinin rızası olsa dahi bir yılda 270 saatin üzerinde fazla çalışma yapmaya işçiler zorlanamaz.

6. Yarım saatten az süren fazla çalışmalar yarım saat, yarım saatten fazla 1 saatten az süren fazla çalışmalar 1 saat olarak hesaplanmalıdır.

7. Fazla çalışmaların aylık ücretin içerisinde kararlaştırılması maktu ücretle çalışmada olanaklıdır. Ancak Yargıtay saat ücretiyle çalışanlar içinde fazla çalışmanın aylık ücretin içerisinde olduğunun kararlaştırılabileceğine karar vermektedir.

8. Fazla çalışmaların aylık ücretin içerisinde olduğunun kararlaştırdığı durumlarda da yılda 270 saati aşan fazla çalışmalar için ayrıca fazla çalışma ücreti ödenmesi gerekir.

9. Günlük çalışma süresi fazla çalışmalar dahil günde 11 saati aşamaz.

10. Günlük çalışma süresi 7.5 saat olan iş günlerinde yarım saat, günlük çalışma süresi 9 saat olan iş günlerinde 1 saat ara dinlenmesi zorunludur. Günlük çalışma süresi 9-11 saati aşmadığı sürece ara dinlenmesi 1 saat; 11 saati aşan çalışmalarda ise 1.5 saat ara dinlenmesi verilmesi zorunludur.

11. Ara dinlenmeleri çalışma süresinden sayılmaz. Ara dinlenme süreleri tümüyle işçiye ait olan zaman dilimleridir. İşçiler dilerse ara dinlenmesi içerisinde işyerini terk edebilir.

12. Saat 20.00’de başlayan sabah 06.00’da sona eren süreye gece süresi denilir. Gece süresinde işçilerin 7.5 saatten fazla çalıştırılmaları yasaktır.

13. Vardiyalı çalışmalarda yarıdan fazlası gece çalışmasına denk gelen çalışmanın tamamı gece çalışması olarak kabul edilir.

14. Ücret işçiye iş karşılığı ödenen para veya parayla ölçülebilen değerler toplamıdır.

15. Ücretin en geç ayda bir ödenmesi gerekir.

16. Ücretin kararlaştırılan ödeme gününden yirmi gün geçmiş olmasına karşın ödenmemesi halinde işçinin çalışmama hakkı doğar.

17. İşçiler ücretin ödeme gününden 20 gün geçmesine karşın ödenmemesi nedeniyle topluca işi bırakabilirler. İşçilerin ücretinin 20 günden geç ödenmesi nedeniyle topluca işi bırakmaları yasa dışı grev olarak kabul edilemez.

18. Her ne kadar aksine Yargıtay kararı olsa da geç ödenen ücret nedeniyle işi bırakan işçilerin çalışmadığı sürelere ilişkin ücretleri, işverenin temerrüdü hükümlerine göre ödenmesi gerekir.

19. İşveren işçinin ücretini tek taraflı olarak düşüremez.

20. Sigortalı çalışıp çalışmamak işçi ve işverenin rızasına bağlı olan bir konu değildir. İşçi ile işveren arasında iş ilişkisi kurulduğu andan itibaren işçi sigortalıdır.

21. İşçinin sigortalı olması başka bir şey sigortaya bildirilmemiş olması başka bir şeydir. Sigortaya işçinin bildirilmemiş olması işveren yasal yükümlüğünü yerine getirmemesidir. Sigortalılığı ortadan kaldıran bir durum değildir.

22. Sigortalılığı işverene bildirilmeyen işçiler, sigortaya hiç bildirim yapılmamışsa hizmetin sona erdiği tarihi takip eden yılbaşından itibaren beş yıl içerisinde hizmet tespiti davası açabilir.

23. İşçiler işe giriş bildirgesiyle SGK’ye bildirilmiş ancak çalıştığı sürelerin primleri yatırılmamışsa her zaman dava açarak bu durumun tespitini isteyebilir.

24. Olağanüstü hal döneminde grev yapılmasını engelleyen bir düzenleme yoktur. İzmir İZBAN örneğinde olduğu gibi OHAL grevleri ortadan kaldıran bir durum değildir.

25. OHAL döneminde valilerin grev erteleme gibi bir yetkisi yoktur. OHAL koşullarında da grevler ancak Bakanlar Kurulu kararı ile ertelenebilirler.

26. OHAL döneminde valiler işçi çıkartmayı yasaklayamazlar. Ancak üç aylık bir süreyle işçi çıkartılmasını erteleyebilirler.

27. Valilerin işçi çıkartmayı erteledikleri durumlarda dahi işçilerin emeklilik nedeniyle, işverenlerin ve işçilerin haklı nedenlerle iş sözleşmelerini sona erdirmeleri olanaklıdır.

Bu kurallar tüm işçiler için geçerlidir. Çalışanın beyaz yaka, mavi yaka, taşeron, sözleşmeli, çağrı üzerine çalışan, kiralık işçi olmasının bir önemi yoktur. Çalışanlar hangi sektörde çalışıyor olursa olsunlar bu kurallar yine geçerlidir. Örneğin reklam piyasasında haftalık çalışma süresi 53 saattir denilmesi yasaya aykırıdır.

16 Kasım 2016 / Adaletin İş Yüzü / Evrensel Gazetesi