Çok gezen biriyim. Hemen her hafta sonu farklı bir çalışan grubuna iş yasasından kaynaklanan haklarını anlatmaya çalışıyorum. Dinleyenler ne öğreniyor bilmiyorum ama ben verdiğim her eğitimde öğreniyorum.
Bu eğitimlerden öğrendiklerime göre, bu ülkede bir Meclisin yaptığı İş Yasası var bir de Meclisin yerine “uygulamanın” yaptığı İş Yasası. Meclisin yaptığı İş Yasası süs, “uygulamanın” yaptığı İş Yasası çalışma yaşamını şekillendiriyor. Meclisin yaptığı İş Yasası’nın kapsamına bir avuç şanslı işçi girerken uygulamanın yaptığı İş Yasası’na çalışanların çok büyük kısmı giriyor.
İlginç ve çarpıcı olan ise, eğitim düzeyi yükseldikçe, Meclisin yaptığı İş Yasası’nı bilenler azalırken, uygulamanın yaptığı İş Yasası’nın gerçekten de yasa olduğunu sananlar çoğalıyor.
Ben Meclisin kabul ettiği İş Yasası’ndan hareketle diyorum ki; haftada 45 saat çalışan her işçinin iş yasasına göre 24 saat kesintisiz dinlenme hakkı vardır. Ulusal Bayram ve Genel tatiller hakkındaki yasaya göre, yılbaşı, 23 Nisan, 1 Mayıs, 19 Mayıs, 30 Ağustos, 29 Ekim, Ramazan ve Kurban Bayramları resmi tatil günüdür. Bir yılı dolduran her işçi yıllık izin hak eder. Hafta tatili, genel tatil ve yıllık izin sürelerinde işçi çalışmasa da ücretini tam olarak alır. Bu günlerde işçiler çalışmasalar da ücretlerini tam olarak alırlar.
Dinlenme hakkı, sadece çalışmamak değildir. Dinlenme hakkı dinlendiğiniz zaman diliminde de ücretlerinizin ödendiği, dinlenirken gelir kaybına uğramadığınız bir zaman dilimidir.
Çalışmadığınız, dinlendiğiniz zamanlarda, ücret alamıyor, gelirden yoksun kalıyorsanız bu sizin dinlenme hakkınızı kullanamadığınız anlamına gelir.
Bana uygulamanın kabul ettiği İş Yasası’nı anlatıyorlar ve öğreniyorum ki; örneğin inşaat sektöründe işçiler, çalışmadıkları hafta tatilinin, genel tatil günlerinin ücretlerini almıyorlar. Yıllık izin hakları ise ya mevsimlik çalıştırıldıkları için ya da belirli süreli iş sözleşmesiyle çalıştırılıp, yıl dolmadan işten çıkartıldıkları için hiç yok.
Uygulamanın kabul ettiği İş Yasası diyormuş ki; inşaat işçisi yevmiyeli çalışır. Yevmiyeli çalışan, çalışırsa yevmiyesini alır çalışmazsa yevmiye ödenmez. Bu yüzden inşaat işçisi dinlenmek istiyorsa hafta sonu işe gelmez, işveren de yevmiyesini ödemez. Aynı kural genel tatiller için de geçerlidir. Dini bayramların dışındaki genel tatilleri inşaat sektörü uygulaması tatil olarak kabul etmez. Dini bayramlarda da inşaat işçisi genellikle memleketine gider, nasıl olsa yevmiyeli çalıştığından bayram sonrası birkaç gün daha işe gelmez böylece dinlenme hakkını kullanır, nasıl olsa yevmiyesinden kesileceği için ne kadar dinleneceğine kendisi karar verir.
Açıklamaları duyunca bildiklerimden şüphe ediyorum. Açıp yasayı bir daha okuyorum. Ücretin yevmiye şeklinde ödenmesi ya da ücretin günlük olarak belirlenmesi ile işçinin hafta tatili, genel tatil hakkını kullanması arasında bir farklılık öngören yasal bir düzenleme yok. İş Yasası sadece ücret şekillerinin farklılığını, çalışılmayan hafta tatilinde çalışılmasa da ödenecek ücretin nasıl belirlenmesi gerektiğini düzenlemek için ele almış.
İnşaat işçilerinin hukuki sorunlarıyla ilgilenen bir meslektaşım diyor ki: “Bu işçilerin işçilik alacaklarına ilişkin açtığımız davalarda, işçilerin aylık ücretleri, fiilen çalıştıkları gün sayısına göre belirleniyor, hafta tatilinde çalışmamışlarsa aylık ücretleri de çalışmadıkları hafta tatili kadar düşürülüyor. Bazı bilirkişiler bu işçilerin aylık ücretlerini dört hafta tatili gününü düşüp 26 günle çarparak belirliyorlar, çalışmadıkları genel tatilleri ise hiç hesaplamıyorlar.”
Kültürüm sorularla artıyor. Ben sosyal güvenlik hakkı vazgeçilmez, devredilmez temel bir haktır diyorum, işçi hocam altı ay sigortasız çalışma konusunda işverenle anlaştım altı ay sonra sigortamı yapmazsa ben ne yapabilirim diye soruyor.
Ben, günlük çalışma süresi fazla çalışmalar dahil 11 saati aşamaz diyorum, işçi sekiz saat çalıştıktan sonra, bir sekiz saat daha çalışıyorum, ikinci sekiz saatimin ücreti zamlı ödenmeli mi diye soruyor.
Ben gece çalışması 7.5 saati geçemez diyorum, işçi, 9 saat gece çalıştıktan sonra fazla çalışmaya kalmam isteniyor kalmak zorunda mıyım diye soruyor.
Sonucu İstanbul İşçi Sağlığı İş Güvenliği Meclisi (İSGM) açıklıyor: 2015 yılında en az 1730 işçi iş cinayetlerinde yaşamını yitirdi. 2015 yılında en fazla iş cinayeti inşaat sektöründe yaşandı.
Acaba diyorum, Meclisin kabul etmiş olduğu İş Yasası yürürlükten kalktı da ben mi fark edemedim.
13 Ocak 2016, Adaletin İş Yüzü, Evrensel Gazetesi
